Międzynarodowy Rok Lasów a lasy w Polsce

20 grudnia 2006 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło rok 2011 Międzynarodowym Rokiem Lasów. Te najbardziej złożone ekosystemy lądowe odgrywają szczególną rolę, zarówno w skali globalnej naszej planety, jak i decydują o lokalnych układach przyrodniczych.

Sięgając do historii w X wieku lesistość Polski oceniano na blisko 70%, a terytorium naszego kraju pokryte było kniejami i puszczami. Aktualnie po niektórych puszczach zostały tylko nazwy np. Jaktorowska czy Bolimowska. W kolejnych wiekach udział powierzchni leśnej ulegał zmniejszeniu, co wynikało z przeznaczenia gruntów leśnych na cele rolnicze oraz rozbudowę osiedli ludzkich. Kolejny etap rabunkowej gospodarki oraz nadmiernej eksploatacji zasobów drzewnych spowodował, że po II wojnie światowej udział lasów w powierzchni naszego kraju wynosił zaledwie 20,8%.

Zgodnie z zapisami Ustawy o zalesianiu nieużytków z 1936 r. (obowiązującej do 1960 r.) oraz przejęcie przez Skarb Państwa znacznych obszarów, które weszły w powojenne granice naszego kraju przeprowadzono zalesienia na znaczną skalę. W latach 1945–1995 zalesiono ok. 1,3 mln ha gruntów porolnych, co zwiększyło średnią lesistość kraju do ok. 28%. Zgodnie z danymi na koniec 2010 r. lesistość naszego kraju oceniono na 29%. Zwiększeni powierzchni leśnej w znacznym stopniu uwarunkowane było przejęciem dużych areałów użytkowanych wcześniej rolniczo. Według szacunkowych danych do roku 2015 ogółem w skali Polski na cele leśne zostanie przejęte ok. 700 tys. ha. Istotnym problemem w ich zagospodarowaniu jest ich położenie – zdecydowana większość ich położona jest w regionach o dużej lesistości, a na terenach mało lesistych gruntów tych jest niewiele.

W 1995 r. uchwałą z 24 czerwca Rada Ministrów przyjęła do realizacji „Krajowy Program Zwiększania Lesistości”. Założeniem jego było zalesienie 600 tys. ha w okresie od 1995 r. do 2020 r., przy czym 250 tys. ha przypada na grunty Skarbu Państwa, a 350 tys. ha na grunty niepaństwowe (dane Raportu o stanie lasów w Polsce, 2009). Harmonogram prac obejmuje trzy etapy, z których pierwszy (1995-2000) został zrealizowany w 107%, z tym, że na gruntach Skarbu Państwa wykonano 137,8% zamierzeń, a na gruntach niepaństwowych jedynie 76,7%. Na lata 2001–2010 przewidziano zalesienie 100 tys. ha gruntów państwowych i 140 tys. ha (oraz dodatkowo 12 tys. ha zaległości z I etapu) gruntów prywatnych. Trzeci etap, który ma być realizowany w latach 2011–2020 założono zalesienie kolejnych 100 tys. ha gruntów państwowych i 160 tys. ha gruntów prywatnych. W pracach nad Programem dotyczącym zwiększenia lesistości Polski, a zwłaszcza optymalnym rozmieszczeniem przyszłych lasów zgodnie z ekologicznymi zasadami gospodarki leśnej miał również swój udział Instytut Badawczy Leśnictwa.

Ważnym elementem wspomagającym proces zalesiania gruntów prywatnych są dotacje pochodzące z Funduszu Leśnego Lasów Państwowych, Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Budżetu Państwa (ustawa o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesienia). Jednocześnie ważnym źródłem pozyskiwania środków finansowych, cieszącym się dużą popularnością wśród rolników i właścicieli gruntów rolnych są tzw. Programy rolno-środowiskowe, które pozostają w bezpośrednim związku ze Wspólną Polityką rolną oraz Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich. Planowanym efektem Krajowego Programu Zwiększania Lesistości będzie wzrost lesistości kraju do 30%.

Zgodnie z głównym celem polityki leśnej naszego państwa dokumentem przyjętym przez Radę Ministrów w 1997 r. jest „kształtowanie postaw ludzi w stosunku do lasów, tak aby możliwe było zapewnienie ich trwałości i wielofunkcyjności. Wielofunkcyjność lasów zamierza się osiągnąć przez powiększanie obszarów leśnych i polepszanie stanu lasów oraz odejście od dominacji modelu surowcowego na korzyść modelu proekologicznego”…

“Trybuna Leśnika” nr 2/2011 Międzynarodowy Rok Lasów a lasy w Polsce