Północne regiony naszego kontynentu, przeważnie kojarzą się nam z biegunem zimna i przyrodą, której charakter kształtują ostre warunki klimatyczno-siedliskowe. Jednak dopiero przemieszczanie się po obszarze Finlandii, Szwecji i Norwegii uzmysławia nam bogactwo i zróżnicowanie uroku północy. Zacznijmy od spraw leśnych…

W Finlandii 95% lasów posiada certyfikat PEFC, co jest jednoznacznym świadectwem, że są ona zarządzane zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju. Ciekawy jest również w tym kraju przestrzenny układ własności terenów leśnych, gdyż lasy państwowe są położone głownie w północnej części kraju natomiast ponad 70% lasów prywatnych zajmuje południową jego część. Warto podkreślić, że w 2005 r. Komisja Europejska ratyfikowała w ramach sieci Obszarów Natura 2000, w strefie borealnej 1860 obiektów, których łączna powierzchnia stanowi 15% tego kraju. Stan ten odzwierciedla wyjątkowe walory przyrodnicze, które decydują o ich ochronie oraz konieczności zachowania. Dane z 2009 r. świadczą o tym, że obszary leśne objęte ochroną na terenach lasów państwowych stanowią tu 2,8 mln ha, a na terenach prywatnych jedynie 200 tys. ha!
Wędrując przez lasy fińskie jesteśmy pod wrażeniem bezkresnych przestrzeni, które zajmują, a lite ponad stuletnie świerczyny przetykane taflami jezior o krystalicznej wodzie to raj nie tylko dla artystów pióra czy pędzla. W krajobraz tego leśnego kraju, gdzie nawet Św. Mikołaj ma swoją wioskę, przez którą przebiega krąg polarny, na stale wręcz wpisana jest obecność reniferów. Zwierzęta te, jako nieodłączny i wyjątkowo sympatyczny symbol północy, często spacerują wzdłuż szos, a co jest szokiem dla naszych rodaków – kierowcy informują innych o ich obecności i spokojnej wędrówce charakterystycznym mrugnięciem długich świateł! Co jak wiadomo u nas oznacza ostrzeżenie przed radarowym pomiarem prędkości przez policję. Jest jedynym gatunkiem wśród jeleniowatych, którego samica również posiada poroże. Jest ono mniejsze lecz bardziej trwale niż u samców, które gubią je późną jesienią. Samice zaś tracą je dopiero po wydaniu na świat potomstwa.

Długość ciała reniferów osiąga 1,85-2,15 m, a masa ciała może dochodzić do 320 kg. Na północy Europy zwierzęta te są na wpół udomowione i zdecydowanie prowadzą „wędrowny tryb życia”, przemierzając znaczne przestrzenie w poszukiwaniu pożywienia. Łatwość przemieszczania się po miękkim podłożu jakim jest śnieg, czy tez bagna tundry, renifery zawdzięczają szczególnej budowie swych szerokich racic. Gdy rozchylają się one, zwiększają powierzchnię oparcia ciała na podłożu, dzięki czemu nie grzęzną one w grząskim i mokrym terenie. Jednocześnie dzięki ostrym krawędziom swych racic renifery mają ułatwione wykopywanie pożywienia spod warstwy lodu…

“Trybuna Leśnika” nr 10/2010

FOTOGALERIA


13 sierpnia 2010 r. protest Greenpeace`u przeciw nadmiernej eksploatacji zasobów przyrody Puszczy Białowieskiej zakończył się podpisaniem porozumienia z resortem w sprawie ochrony Puszczy i wydaniem wspólnego oświadczenia. Minister środowiska prof. Andrzej Kraszewski jednoznacznie określił, że ochrona tej niezwykłej w skali Europy Puszczy to wspólny cel zarówno ministerstwa, jak i organizacji pozarządowych. A swe stanowisko przedstawił następująco: Rozmawialiśmy o kompleksowej wizji ochrony Puszczy i tu mamy 100 proc. porozumienia. Jako minister środowiska biorę też pod uwagę rozwiązania, które mają wpływ na całościowy dobrostan przyrody w Polsce – moją rolą jest dbanie o rozwiązania systemowe. Ale dziś uzgodniliśmy konkretne kwestie.
Porozumienie dotyczy ograniczenia pozyskania drewna w okresie lęgowym ptaków. Jeszcze w tym roku wprowadzony będzie całkowity zakaz do zakończenia jego trwania, czyli do końca sierpnia. W ciągu miesiąca Ministerstwo zweryfikuje plan pozyskania drewna na rok 2010 tak, by ominąć najbardziej cenne przyrodniczo obszary. Jednocześnie resort środowiska zadeklarował systematyczne zmniejszanie limitów pozyskania w przyszłych latach, uwzględniając potrzeby lokalne.
Warto przyjrzeć się faktom w głównej kwestii sporu, toczącego się już od dawna, wokół poszerzenia obszaru ochrony Puszczy Białowieskiej.
Puszcza Białowieska to kompleks leśny o powierzchni ok. 220 tys. ha, z czego w naszym kraju jest to powierzchnia 62,5 tys. ha. Obszarem Puszczy Białowieskiej w naszych granicach zarządzają – obok Białowieskiego Parku Narodowego, którego powierzchnia wynosi 10,5 tys. ha, trzy nadleśnictwa: Białowieża, Browsk i Hajnówka, tworzące Leśny Kompleks Promocyjny „Puszcza Białowieska” o powierzchni ok. 52 tys. ha.

TRYBUNA LEŚNIKA nr 9/2010

Bieszczady to urokliwy zakątek przyrody,
Gdzie wśród buków i jodeł San figlarnie toczy swe wody,
Na łąkach i połoninach wiatr gra cudnie niezależnie od pogody,
W tym królestwie roślin i barw niezwykłej urody.
(Małgorzata Falencka-Jabłońska, 2010)

Bieszczady to region Polski, który fascynuje wszystkich z racji przyrody urzekającej swym pięknem i scenerii połonin, gdzie czas nadal mija w zdecydowanie spokojnym tempie. Aby ulec tym niepowtarzalnym klimatom wystarczy zobaczyć bieszczadzkie krajobrazy tylko raz. Dowodem tego stwierdzenia jest również jakże bogaty życiorys Pani Lucyny Gniazdowskiej–Dziury, wieloletniego (1997-2009) zastępcy nadleśniczego w Nadleśnictwie Lutowiska, kobiety która swą wiedzą, uporem, hartem oraz pogodą ducha zawojowała leśne ostępy i społeczność tego regionu.

A wszystko zaczęło się od momentu kiedy po raz pierwszy jako nastolatka przyjechała z Krakowa na obóz harcerski w Bieszczady. Zachwyt i podziw, którym uległa dla tych jedynych w swoim rodzaju pejzaży przyjaznych gór, zieleni połonin oraz cienistych buczyn zadecydowały po latach o wyborze studiów. W trakcie ich trwania wybór miejsca praktyki był oczywisty, że Bieszczady i Bukowiec. Z uśmiechem teraz wspomina swój przyjazd tam wraz z koleżanką i codzienną toaletę… w Solince.
Zwieńczeniem nauki na Wydziale Leśnym Akademii Rolniczej w Krakowie stała się praca magisterska nt. „Okazałe drzewa Puszczy Niepołomickiej wskaźnikami dawnych siedlisk leśnych”, której promotorem był mistrz prof. Stefan Myczkowski. Wówczas prowadząc tę interesującą inwentaryzację i przemierzając wiele hektarów lasów, miała już okazję poznać „troskliwe” podejście leśników, którzy z własnej inicjatywy pozostawiali ponad stuletnie okazy sędziwych drzew.
Choć po studiach wraz ze swym mężem, również leśnikiem, pracowali w kilku nadleśnictwach, tak naprawdę dla Pani Lucyny powiew zawodowego wiatru w żagle nastąpił po raz pierwszy, kiedy jadąc zimą 1976 r. do Cisnej utknęli w śnieżnych zaspach dwukrotnie pod Rymanowem i w Baligrodzie. A tak na zawsze, to w 1980 r., kiedy w wymarzonych Bieszczadach w Nadleśnictwie Lutowiska rozpoczęli pracę wspólnie, by zarzucić tu kotwicę na resztę życia.

“Trybuna Leśnika” nr 9/2010

Każdy z nas, niezależnie od wieku, chętnie podziwia otaczający nas świat przyrody. Jednak ludzkie oko nie potrafi przeniknąć do głębi królestwa roślin oraz poznać i zrozumieć zasady funkcjonowania i wszystkie prawa rządzące światem zwierząt.

W XXI wieku w zgłębieniu tajników środowiska przyrodniczego pomagają nam perfekcyjne techniki oraz talent prawdziwych obserwatorów fenomenów życia. Do mistrzów sztuki podpatrywania przyrody, jeszcze w dobie filmów czarno-białych należał Włodzimierz Puchalski. Stał się wzorcem godnym naśladownictwa dla następnych pokoleń filmowców przyrody, których wspomagają nowoczesne techniki i sprzęt.

Wśród filmowców przyrody młodego pokolenia szczególne miejsce zajmują bracia Tomasz i Michał Ogrodowczykowie z Ośrodka Rozwojowo-Wdrożeniowego Lasów Państwowych w Bedoniu. W studiu tym filmy dotyczące bogactwa przyrody Polski, a zwłaszcza lasów, powstają już od 1984 roku…

“Trybuna Leśnika” nr 6/2010 r.

W obecnych czasach humanizm i wnikliwe spojrzenie na rzeczywistość wraz z odrobiną refleksji, stają się swego rodzaju komfortem. Tak naprawdę danym tylko nielicznym, którzy obok własnych spraw widzą piękno otaczającej przyrody, które warto zatrzymać w postaci dzieł sztuki: malarstwa, rzeźby czy fotografii. To wyraz prawdziwego patriotyzmu na miarę XXI wieku, a jeśli w ten nurt wrażliwości i umiejętności patrzenia dotyczy to młodego pokolenia Polaków, jest to szczególnie cenne.
Miejscem, gdzie właśnie tak dzieje się od szeregu lat jest Garbatka, o której wspominał już w swych Kronikach Jan Długosz. Należała ona do rodziny Kochanowskich. Jak podają źródła historyczne w 1787 r. liczyła ona 359 mieszkańców, a w 1905 r. już 831. W 1929 r. powołano tu Stowarzyszenie Przyjaciół Garbatki, a w 1935 r. przewieziono z niej ziemię na Kopiec J. Piłsudskiego w Krakowie. W październiku 1948 r. w Garbatce powstała Średnia Szkoła Zawodowa o profilu drzewnym.

Garbatka-Letnisko położona jest na skraju Puszczy Kozienickiej, będącej jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie obszarów regionu radomskiego. Specyficzny mikroklimat, związany w znacznej mierze z piaszczystymi wydmami porośniętymi lasem sosnowym, sprawił, że tradycje wypoczynkowo-uzdrowiskowe Garbatki sięgają końca XIX wieku. Właściwości lecznicze i profilaktyczne tej miejscowości znalazły swój w maksymie często powtarzanej: „Chcesz mieć bracie zdrowe dziatki, więc przyjeżdżaj do Garbatki”…

“Trybuna Leśnika” nr 5/2010 r.

Pod koniec XX wieku stopień degradacji środowiska przyrodniczego i kumulacja zanieczyszczeń spowodowały, że znaczne obszary Europy zostały objęte stanem klęski ekologicznej.
Szczególnie dotkliwie imisje przemysłowe odczuły kompleksy leśne. Celem przeciwdziałania tym negatywnym zjawiskom, rozprzestrzeniającym się zwłaszcza w regionach przemysłowych stała się ocena i inwentaryzacja stanu zdrowotnego i stopnia uszkodzenia drzewostanów.
W Polsce od końca lat 80. XX wieku do takich ocen stosuje się metodę bioindykacyjną, opartą na stopniu ubytku aparatu asymilacyjnego, zgodnie z przyjętymi kryteriami. Jednakże znaczna zmienność stanu ulistnienia może sprawiać poważne kłopoty w interpretacji wskaźników, dlatego też w miarę upływu czasu zaczęto stosować również dodatkowe cechy diagnostyczne. Aktualnie najczęściej stosuje się obok metody defoliacji kryteria oceny zdrowotności drzewostanów w oparciu o metodę witalności opracowaną przez prof. Andreasa Roloffa…

“Trybuna Leśnika” nr 5/2010 r.

Nowoczesne leśnictwo oparte jest o doświadczenia hodowlane oraz selekcję gatunków drzew leśnych, jednak coraz większego znaczenia nabiera stopień szczegółowości badań i możliwość analiz porównawczych.
Selekcja gatunków drzew leśnych jest bezpośrednio związana z głównymi celami hodowli lasu, która w ostatnich dziesięcioleciach podporządkowana była głównie celowi produkcji. Doskonalenie cech gatunków drzew leśnych opiera się przede wszystkim na programach, które uwzględniają potrzeby ekologiczne i ekonomiczne hodowców oraz producentów materiału do zalesień. Bardzo istotną cechą, często decydującą o sukcesie hodowlanym, jest zróżnicowanie genetyczne.

W ostatnich dziesięcioleciach odnotowano zmienność preferowanych cech danego gatunku drzewa, często zależną od mody i popytu. Początkowo programy hodowlane nastawione były głównie na kształtowanie samej formy drzewa – mała zbieżność strzały, długość i kształt korony. Kolejnym trendem w selekcji drzew leśnych były cechy odporności na choroby i szkodniki owadzie czy czynniki szkodotwórcze, np. przymrozki i wiatry.

W ostatnich latach cechą zdecydowanie w tej dziedzinie wiodącą jest jakość surowca – ze szczególnym uwzględnieniem gęstości drewna, morfologii włókien oraz wysokiej zawartości celulozy. Aktualnie do powyższych kryteriów dołączana jest również zdolność adaptacji do globalnych zmian klimatu.

“Trybuna Leśnika” nr 5/2010 r.

Pożar jako jeden z żywiołów jest źródłem strat w ekosystemach leśnych, których dalekosiężne skutki zarówno natura, jak i człowiek muszą likwidować przez wiele lat.
W 2009 r. w Polsce odnotowano 7986 pożarów lasów. Dlatego też szczególnie ważne są informacje i system ich przekazywania tzn. lokalizacja, wielkość powierzchni objętej pożarem, a także zaangażowanie wszystkich służb, od których tempa działań zależy opanowanie sytuacji.
Szczególną rolę w tym zakresie pełni Krajowy System Informacji o Pożarach Lasów, w którym gromadzone są dane dotyczące pożarów w skali całego kraju, zarówno na terenach leśnych, jak i gruntach rolnych oraz niezagospodarowanych. Według danych KSIOPL w 2009 r. ogółem odnotowano w Polsce 7986 pożarów lasów, 3231 pożarów upraw rolnych i 18512 pożarów nieużytków.
Geneza powstania KSIOPL związana jest bezpośrednio z wymogami rezolucji konferencji ministerialnych poświęconych ochronie lasów w Europie, które odbyły się w 1990 r. w Strasburgu i w 1993 r. w Helsinkach. Jednocześnie potrzeba powstania takiego systemu wynikała ze zobowiązań związanych z ochroną przeciwpożarową lasów i wstąpieniem Polski do grona krajów Wspólnoty Europejskiej w 2004 r.

“Trybuna Leśnika” nr 4/2010 r.